الاستومر پلیمری است که قابلیت ارتجاعی زیادی دارد. نام الاستومر از دو قسمت «الاستو» (برگرفته از «الاستیک» و به معنای ارتجاعی) و «مر» (برگرفته از «پلیمر») تشکیل شده‌است.
الاستومرها در ساخت محصولات زیادی مانند لاستیک اتومبیل، سیل‌های آب بندی، برف پاک‌کن، شلنگ‌ها بکار می‌روند.
ضریب پواسون آن‌ها به ۰٫۵ بسیار نزدیک است و بنابر این می‌توان آنها را تراکم‌ناپذیر فرض کرد. الاستومرها به دو دسته تقسیم می‌شوند ترموست الاستومرها که در نتیجه حرارت سخت شده و دیگر به حالت اولیه بر نمی‌گردند و ترموپلاستیک الاستومرها که با حرارت حالت ارتجاعی پیدا می‌کنند.

رابرها و الاستومرها عمدتاً بعنوان مواد پوشش برج‌ها، مخازن، تانکها، و لوله‌ها استفاده می‌شوند. مقاومت شیمیایی بستگی به نوع رابر و ترکیبات آن دارد. اخیراً رابرهای مصنوعی به بازار عرضه شده که نیازهای صنایع شیمیایی را تا حد زیادی تامین کند. هرچند هیچ یک از رابرهای تهیه شده دارای خواص رابر طبیعی نیست، ولی در یک یا چند مورد نسبت به آن برتری دارد. از رابرهای مصنوعی، ترانس – پلی ایزوپرن سیس- پلی بوتادین، شبیه رابر طبیعی هستند. تفاوت رابرها و الاستومرها در کاربردهای خاص، مشخص می‌شود.

الف) رابر طبیعی (NR) رابر طبیعی یا سیس – ۱ و ۴- پلی‌ایزوپرن دارای منومر اولیه سیس – ۱ و ۴- ایزوپرن (این ماده گاهی کائوچو نامیده می‌شود) است. رابر طبیعی توسط فرآوری عصاره درخت رابر (Heva Brasiliensis) با بخار، و ترکیب آن با عوامل ولکانیزه، آنتی‌اکسیدان‌ها و پرکننده تهیه می‌شود. رنگهای دلخواه می‌تواند با ترکیب رنگدانه‌های مناسب (به عنوان مثال، قرمز: اکسید آهن- Fe2O۳، سیاه: کربن سیاه و سفید: اکسید روی – ZnO) حاصل شود. رابر طبیعی دارای خواص دی‌الکتریک مناسب قابلیت ارتجاعی عالی، قابلیت جذب ارتعاش بالا و مقاومت شکست مناسب است. بطور کلی، رابرهای طبیعی از نظر شیمیایی در مقابل اسیدهای معدنی رقیق، قلیا و نمکها مقاوم هستند. رابر طبیعی، براحتی توسط مواد شیمیایی اکسیدکننده، اکسیژن اتمسفری، ازن، روغن‌ها، بنزن و ستن‌ها مورد حمله قرار گرفته وغالباً دارای مقاومت شیمیایی کم در مقابل نفت و مشتقات آن و بسیاری مواد شیمیایی آلی هستند، بطوری که در معرض آنها نرم می‌شوند. علاوه بر این، در مقابل تابش اشعه UV (به عنوان مثال، قرار گرفتن در معرض نور خورشید) بسیار حساس هستند. در مجموع این ماده برای کاربردهایی که به مقاومت سایشی، مقاومت الکتریکی و خواص جذب ضربه یا ارتعاش نیاز دارند، بسیار مناسب است. با وجود این، به واسطه محدودیت مکانیکی رابر طبیعی، و همچنین بسیاری رابرهای مصنوعی، توسط ولکانیزاسیون و ترکیب با افزودنیهای دیگر این مواد به محصولات پایدارتر و سخت‌تر تبدیل می‌شوند. فرایند ولکانیزاسیون شامل اختلاط رابر طبیعی یا مصنوعی خام با ۲۵ درصد وزنی سولفور و حرارت مخلوط در OC۱۵۰ است. مواد رابر حاصله به واسطه واکنش‌های زنجیری بین رشته‌های کربن مجاور به مراتب سخت‌تر و قوی‌تر از مواد اولیه هستند. بنابراین، کاربردهای صنعتی رابر طبیعی ولکانیزه شده شامل مواردی نظیر: پوشش داخلی پمپ‌ها، شیرها، لوله‌ها، خرطومی‌ها و اجزای ماشین کاری است. به دلیل مقاومت شیمیایی پایین و حساسیت این رابر به نور خورشید، که یک خاصیت نامطلوب در صنایع است، امروزه این ماده با انواع جدید الاستومرها جایگزین می‌شود.

ترانس- پلی‌ایزوپرن رابر (PIR) ترانس – ۱ و ۴- پلی‌ایزوپرن رابر، یک رابر مصنوعی با خواص مشابه نوع طبیعی آن است. این ماده اولین بار در طول جنگ جهانی دوم به واسطه مشکلات تامین رابر طبیعی بطور صنعتی شناخته شد. گرچه، این ماده حاوی ناخالصی‌های کمتری نسبت به رابر طبیعی بوده و فرایند تهیه آن بسیار ساده‌است، به دلیل قیمت بالای آن، زیاد مورد استفاده قرار نمی‌گیرد. خواص مکانیکی و مقاومت شیمیایی آن، مشابه رابر طبیعی بوده و مانند بسیاری از انواع دیگر رابرها خواص مکانیکی آن توسط فرایند ولکانیزاسیون بهبود می‌یابد.

ج- رابر استایرن بوتادین (SBR) رابر استایرن بوتادین، یک کوپلیمر استایرن و بوتادین است. این رابر تحت نام تجاری Buna S شناخته شده‌است. مقاومت شیمیایی آن مشابه رابر طبیعی است و دارای مقاومت پایین در مقابل اکسیدکننده‌ها، هیدروکربن‌ها و روغن‌های معدنی است. از این رو از نظر شیمیایی مزیت خاصی نسبت به دیگر رابرها ندارد این رابر در تایر اتومبیل، تسمه‌ها، واشرها، لوله‌های خرطومی و دیگر محصولات متنوع استفاده می‌شود.

رابر نیتریل (NR) نیتریل رابر، یک کوپلیمر از بوتادین و آکریلونیتریل است. این ماده در نسبتهای متفاوت از ۲۵:۷۵ تا ۷۵:۲۵ ساخته می‌شود که سازنده باید درصد آکریلونیتریل را در محصول خود مشخص کند. رابر نیتریل تحت نام تجاری Buna N شناخته شده و نظر به مقاومت در برابر متورم شدن در حالت غوطه‌وری در روغن‌های معدنی، دارای مقاومت بالا در مقابل روغن‌ها و حلال‌ها است. علاوه بر این، مقاومت شیمیایی آن در مقابل روغن‌ها متناسب با میزان آکریلونیتریل آن است. گرچه این ماده در مقابل اکسیدکننده‌های قوی نظیر اسید نیتریک مقاوم نیست، مقاومت خوبی در مقابل ازن و تابش اشعه UV نشان می‌دهد. رابر نیتریل برای لوله‌های پلاستیکی گازوئیل، دیافراگم پمپ‌های سوخت، واشرها، آب‌بندها و درزگیرها (نظیر او- رینگ‌ها) ونهایتاً زیره‌های مقاوم در برابر روغن برای کفش‌های کار ایمنی استفاده می‌شوند.

ه) بوتیل رابر بوتیل رابر، یک کوپلیمر از ایزوبوتیلن و ایزوپرن است. بوتیل رابر از نظر شیمیایی در مقابل اسیدهای معدنی رقیق، نمکها و قلیاها مقاوم بوده و مقاومت شیمیایی خوبی در مقابل اسیدهای غلیظ به استثنای اسیدنیتریک و اسید سولفوریک دارا است. این رابر در مقابل ازن نیز مقاومت بالایی دارد. گرچه به راحتی در مقابل مواد شیمیایی اکسیدکننده، روغن‌ها، بنزن، و ستن‌ها مورد حمله قرار می‌گیرد، دارای مقاومت شیمیایی پایین در مقابل نفت و مشتقات آن و دیگر مواد شیمیایی آلی است. علاوه بر این، رابر بوتیل در مقابل اشعه UV (مانند قرار گرفتن در معرض نور خورشید) بسیار حساس است. مشابه دیگر رابرها، خواص مکانیکی آن توسط فرایند ولکانیزاسیون بهبود می‌یابد. کاربردهای صنعتی آن مشابه کاربردهای رابر طبیعی است. بوتیل رابر برای تیوبهای داخلی تایر و لوله‌های خرطومی استفاده می‌شود.

خواص عمومی الاستومرها

لاستیک طبیعی

۱ – استاندارد مرجع : ASTM D 1481 , ISO 1629

۲- نام تجاری : NR

۳- کاربرد : تایر اتومبیل، مصنوعات مکانیکی، ضربه گیر ها و چسب و …

۴- مزایا بر حسب اولویت :

۱- ارزان بودن

۲- انعطاف پذیری در دمای پائین

۳- مقاومت در برابر آب

۴- قدرت مقاومت پارگی بالا

۵- مقاومت در برابر ضربه

۶- مقاومت در برابر رشد برشی بالا

۷- جهندگی بالا

۸- مقاومت در برابر فشردگی

(۵) معایب بر حسب محدودیت ها

۱- ضعیف در برابر حلالهای هیدروکربنی

۲- ضعیف در برابر روغن و بنزین

۳- ضعیف در برابر گازها

۴- مقاومت کم در برابر نور خورشید و ازون

۵- مقاومت کم در برابر شعله و اشتعال

(۶) ملاحضات :

از این پلیمر در مواقعی که مقاومت در برابر رشد برشی و سایش باشد استفاده می کنیم. این کائوچو چقرمه است و عمر فرسایشی طولانی دارد و می توان در درجه حرارت پائین تا حد برودت  ۴۵- درجه سانتی گراد به کار برد. و محدوده دمای کاربردی آن ۶۰- تا ۸۰ درجه سانتی گراد است.

مشخصات ویژه لاستیک  NR

ایزوپرن ISOPRENE RUBBER (IR)

(۱)              استاندارد مرجع : ASTM D 1418, ISO 1629

(۲)              نام تجاری :  Trans- PIP-Natsyn-Ameripol SN

(۳)              کاربرد : تایر اتومبیل، نوار نقاله، قطعات ضربه گیر، لوله مصرفی در بیمارستان ها، پاپوش و وا شر مدور

(۴)              مزایا بر حسب اولویت ها

(۵)              معایب و محدودیت ها

(۶)              ملاحظات :

این لاستیک ترکیب شیمیایی شبیه کائوچوی طبیعی دارد ، در برابر هوا مقاوم تر از NR است و از نظر استحکام کششی، مقاومت پارگی، مانایی فشاری پائین تر از NR است.

مشخصات ویژه  IR

لاستیک استایرن بوتادین SBR(Styrene Butadiene)

(۱)              استاندارد مرجع ک ASTM D 1418, ISO 1629

(۲)              نام تجاری : Copo-Carbomix-Baytown-Ameripol-Asrc Philprene-Krynol-Krymix-Krylene-(FRS-Centro)-Synpol-Pliofrex

(۳)              کاربرد : روکش کابل و سیم، نوار نقاله، تایر اتومبیل، لوله، محصولات ابر مانند و اسفنجی

(۴)               مزایا بر حسب اولویت :

(۵)              معایب : محدودیت ها

–         مقاومت کم در برابر ازون

–         تاخیر دهندگی اشتعال ندارد

–         مقاومت کم در برابر بنزین و روغن

–         مقاومت کم در برابر حلالهای هیدروکربنی

(۶)              ملاحظات :

این پلیمر به عنوان پلیمر همه منظوره تعریف می شود. که در دنیا بالا ترین مصرف را نیز دارد و با توجه به اینکه بسیار ارزان است به عنوان ارزانترین لاستیک از حجم تولید بالایی برخوردار است.

از خواص فیزیکی ضعیف تری نسبت به لاستیک طبیعی برخوردار است. مقاومت بیشتری در برابر گرما و ترکزایی خمشی از خود در قیاس با  NR نشان می دهد.
 

بوتادین رابر (Pplybutadiene rubber) پلی بوتادین

(۱)              استاندارد مرجع : ASTM D 1418, ISO 1629

(۲)              نام تجاری : (CISDENE)-(Buden Cisu)-(Ameripol CB)-(Trans-4)-(Taktene)-(Synpol-BR)-(Diene Duragen)

(۳)              کاربرد : ساخت تایر اتومبیل، تسمه و نوار نقاله و مصنوعات اسفنجی و ابری

(۴)              مزایا بر حسب اولویت ها

(۵)              معایب و محدودیت ها

(۶) ملاحظات :این لاستیک دارای خواص مشابه با کائوچوی طبیعی NR ، ایزوپرن و SBR دارد و دارای پائین ترین دمای تبدیل شیشه ای است ( بجز سیلیکون ها) و در دماهای پائین حتی تا ۶۰- درجه عملکرد مناسبی از خود نشان می دهد و به همین منظور برای به دست آوردن خواص مطلوب عمدتا به صورت آلیاژ با دیگر لاستیک ها به کار می رود. به عنوان مثال مخلوط BR, SBR در لاستیک ترکیب مناسب است که امروز مورد استفاده قرار می کیرد BR به خاطر مقاومت پارگی و ترکزایی و SBR به منظور بهینه کردن اصطکاک در تایر.

(۷)              مشخصات ویژه لاستیک BR

نئوپرن – پلی کلروپرن

(۱)              استاندارد مرجع : ASTM D 1418- ISO 1629

(۲)              نام تجاری : BUTUCOLOR-Bayprene

(۳)              کاربرد : مصنوعات لاستیک و فلز، نوار نقاله، روکش سیم و کابل، پاشنه کفش، واشر، روکش مبلمان، لاستیک دور شیشه، کمربند ایمنی، قطعات ضربه گیر، شیلنگ، تسمه های V شکل و قطعات اتومبیل

(۴)              مزایا بر حسب اولویت

(۵) معایب و محدودیت ها

( ۶ ) ملاحظات :

این پلیمر لاستیکی است همه منظوره و عالی و توازنی ایده آل در خواص و پاره ای از محدودیت های عملی :

در حالت کلی نئوپرن با مصرف عام به صورت :

الف ) اصلاح شده با گوگرد : در جهت افزایش استحکام در برابر پارگی و جهندگی بالاتر

ب ) اصلاح شده با مرکاپتان : در جهت مقاومت در برابر گرما و مانایی فشاری بالا

(۷ ) مشخصات ویژه لاستیک نئوپرن :

اتیلن – پروپیلن – دی ان منومر(Ethylene – Propylene – Diene ) EPDM – EPM – EPT

(۱)              استاندارد مرجع : ASTM D 1418, ISO 1620

(۲)              نام تجاری : Vistalon- Riyalen-Nordel-Epsyn-Epdyn-Epcar

(۳)              کاربرد : تایر اتومبیل، روکش سیم و کابل، موکت و فرش ماشینی، روکش پارچه، شیلنگ بخارو قطعات ماشینهای شوینده

(۴)               مزایا بر حسب اولویت ها

(۵)              معایب و محدودیت ها :

(۶)              ملاحظات :

–         غیر از مواردی که نیاز به مقامت در برابر روغن و حلالهای هیدروکربنی وجود دارد  EPDM می تواند در محدوده ی وسیعی از محصولات لاستیکی به مصرف برسد.

–          به علت مقاومت بالا این لاستیک در برابر ازون و نور خورشید و شرایط سخت جوی EPDM لاستیک ایده الی برای مصارف خارجی و در تماس با هوا می باشد.

–          از لحاظ جسبندگی به الیاف بعد از کلروبوتیل رده دوم چسبندگی را به خود اختصاص داده است.

لاستیک نیتریل : (Acrylonitril Butadiene Rubber)  NBR

(۱)              استاندارد مرجع : ASTM D 1418, ISO 1629

(۲)               نام تجاری :  Nysyn, Hycar, (Fr-N), Elaprim, Chemivic,Chemigum, BUTACRIL, butaperene, Breon Nipol, Tylac, Perbunan, Paracriloze, PARACRIL, Nysynblak

(۳)              کاربرد :

واشر های آ ب بندی، لوله ها، چرم مصنوعی، پوشش نخ و پارچه، شیلنگ روغن و گازوئیل، شیلنگ هیدرولیک

(۴)              مزایا بر حسب اولویت ها

(۵)              معایب و محدودیت ها :

(۶)              ملاحظات :

–         این لاستیک بالاترین حجم تولید لاستیک های مقاوم در برابر روغن را دارد.

–          عملکرد ضعیفی نسبت به نئوپرن در مقابل شرایط جوی و ازون و نور خورشید دارد.

–          هنگامی که نیتریل با رزین های PVC اصلاح می شود مقاومت آن در برابر شرایط جوی و اوزون افزایش می یابد بدون آنکه خواص مقاومتی آن در برابر روغن افت پیدا کند.

–          آلیاژ NBR+PVC در مجموع مشابه با نئوپرن است فقط چسبندگی به الیاف و فلزات در آن کمتر است.

–          نیتریل های کربوکسیل شده عمدتا چقرمه و مقاوم تر از نیتریل های معمولی در برابر پارگی و سایش می باشند اما انعطاف پذیری و جهندگی کمتری در دمای پائین از خود نشان می دهند.

(۷)              مشخصات ویژه لاستیک NBR

لاستیک بیوتیل (IIR)1)        
 استاندارد مرجع ASTM D 1418, ISO 1629

(۲)              نام تجاری : بوکار (Bucar)

(۳)              کاربرد : ساخت تیوب داخل تایر – سیم های الکتریکی – قطعات ضربه گیر

(۴)              مزایا بر حسب اولویت ها :

(۵)              معایب و محدودیت ها

(۶)              ملاحظات :

–         از نظر شیمیایی مخالف لاستیک طبیعی است.

–          مقاومت مناسب در برابر مواد شیمیایی خورنده دارد.

–          خواص فراورش متوسط دارد.

–          مستعد برای آلودگی است.

–         آلودگی باعث پخت نا مناسب و کاهش خواص فیزیکی بوتیل می شود.

–          مشتقات کلر و برم دار این لاستیک نسبت به آلودگی کمتر مستعد هستند.

–          

(۷)              مشخصات ویژه لاستیک IIR

(۸) ملاحظات :

–         لاستیک پلی آکریلات Acrylate Rubber ACM

–         استاندارد مرجع : ASTM D 1418,ISO 1629

–         نام تجاری : Thiacril-Cyanacryl-Acrylon

–         کاربرد : ساخت لوله ها، واشرها، نوارها و پوشش مخازن مجاور روغن و حلالهای نفتی در فشار و گرمای بالا ( باخواص تحملی بهتری نسبت به NBR

–          مزایا :

–          

–         معایب و محدودیت ها

–         ملاحظات :

–         مقاومت گرمایی آکریلیک از هر لاستیک دیگری بجز سیلیکون ها و فلئورو کربن ها بهتر است.

–          این لاستیک در هوا و هم در روغن برای زمان های طولانی بدون افت خواص فیزیکی کار می کند.

–          پخت تکمیلی برای رسیدن به بهترین خواص برای این نوع لاستیک ضروری است.

–          به کارگیری این نوع لاستیک در دمای پائین تنها در محدوده تا برودت ۳۰- درجه سانتیگراد میسر است.

–         مقاومت در برابر گرما ار ۲۵- درجه سانتیگراد تا ۲۰۰ درجه سانتیگراد دارد.

–          استحکام و دوام زیاد دارد.

–         گستره ستی : Shore A90 – ۴۰

–         چگالی نسبی : ۱٫۰۹

–         استحکام کششی :Psi 2000

–          

–         لاستیک هایپالون – پلی اتیلن کلرو سولفن دار (Chlorosulphonated-Polyethylene) CSM

–         استاندارد مرجع : ASTM D 1418,ISO 1620

–          نام تجاری : Hypalon

–           کاربرد : روکش شمع، سیم کویل، روکش پارچه و سیم، روکش سقف، لوله و نقاله انتقال مواد شیمیایی گرم، لباس ضد آتش، شیلنگ های ضد اسید، پوشش داخلی مخازن شیمیایی، واشر ها

–          مزایا بر حسب اولویت :

–          

–          

–         محدودیت ها :

–         ملاحظات :

–         هایپالون در بسیاری از خواص نزدیک به نئوپرن است.

–          از نظر مقاومت در برابر اسیدها، حلالها، اوزون، اکسایش از نئوپرن برتر است.

–          پایداری بهتری در حفظ رنگ نسبت به نئوپرن دارد.

–         گستره سختی : ۱٫۲۸- ۱٫۱۲

–         حد اکثر استحکام کششی : Psi 3